जंगली जनावरलाई मारिरहे झनै खतरनाक महामारी फैलिन्छ : राष्ट्रसंघ
काठमाडौं । संयुक्त राष्ट्रसंघका विशेषज्ञहरुले जंगली जनावरको ज्यान लिने वा उनीहरुलाई उत्पीडनमा पार्ने काम मानिसले गरिरहे कोरोना भाइरस संक्रमणभन्दा पनि झनै खतरनाक महामारीको सामना गर्नुपर्ने चेतावनी दिएका छन् । खतरनाक महामारीबाट जोगिन जीवजन्तुलाई नमार्न र प्राकृतिक स्रोतसाधनको दोहन नगर्न विशेषज्ञहरुले सुझाव दिएका छन् ।
पर्यावरणसँग सम्बन्धित संयुक्त राष्ट्रसंघको इन्भाएरोमेन्ट प्रोग्राम एण्ड इन्टरनेशनल लाइभस्टक रिसर्च इन्सटिच्युटका विशेषज्ञहरुले सो सुझाव दिएका हन् ।
इन्सटिच्युटको रिपोर्टमा लेखिएअनुसार कोरोना भाइरस जस्ता महामारी आउनुमा पर्यावरणमा क्षति, प्राकृतिक स्रोतसाधनको अत्यधिक दोहन, जलवायु परिवर्तन र जंगली जनावरको उत्पीडन मुख्य कारण छन् ।
संयुक्त राष्ट्रसंघको विशेषज्ञहरुका अनुसार केही वर्षयता जनावर र पक्षीबाट मानिसमा सर्ने बिरामी लगातार बढ्दै गएको छ । विज्ञानको भाषामा यस्ता विरामीलाई ‘जुनोटिक डिजिज’ भनिन्छ ।
यदि मानिसहरुले पर्यावरण र जंगली जीवजन्तुलाई बचाएनन् भने यस्तै अन्य महामारीको सामना गर्नुपर्ने पर्यावरण र स्वास्थ्य विशेषज्ञहरुले चेतावनी दिएका छन् । संयुक्त राष्ट्रसंघको रिपोर्टका अनुसार प्रोटिनको बढ्दो मागका कारण मानिसले जनावरहरुको ज्यान लिइरहेका छन् र आखिरमा यसको असर स्वयं मानिसले नै भोग्नु परिरहेको छ ।
विशेषज्ञहरुका अनुसार जनावरबाट हुने अलग–अलग विरामीको कारण विश्वभर करिब २० लाख मानिसको ज्यान जान्छ । पछिल्लो केही वर्षयता मानिसमा जनावरबाट सर्ने रोग अर्थात् जुनोटिक डिजिज बढेको छ । इबोला, बर्ड फ्लु, सार्स जस्ता रोग यसै श्रेणीमा पर्दछन् । पशुपक्षीमा मात्र हुने यी रोगको शिकार अहिले मानिस भइरहेको छ ।
संयुक्त राष्ट्रसंघको रिपोर्टमा लेखिएको जुनोटिक डिजिज बढ्नुको एक प्रमुख कारण स्वयं मानिस र उसको कर्म हो ।
संयुक्त राष्ट्रसंघको इन्भाएरोमेन्ट प्रोग्रामका कार्यकारी प्रमुख इंगर एन्डर्सनले भनेकी छन्, ‘हरेक वर्ष कम्तिमा २० लाख मानिसको मृत्यु ग्रन्थीसम्बन्धी रोग, चौपायाबाट हुने टिबी र रेबिज जस्ता जुनोटिक रोगका कारण भइरहेको छ । त्यतिमात्रै होइन, यी बिरामीबाट आर्थिक क्षति पनि हुने गरेको छ ।’
मासु उत्पादन अत्यधिक वृद्धि
उनले भनिन्, ‘पछिल्लो ५० वर्षमा मासुको उत्पादन २६० प्रतिशतले बढेको छ । कतिपय समुदाय त घरपालुवा र जंगली जीवजन्तुमै निर्भर छन् । हामीले खेतीपाती त बढायौं तर प्राकृतिक स्रोतको अन्धाधुन्द दोहन पनि गरिरहेका छौं । जंगली जनावरको बासस्थान नष्ट गरिरहेका छौं, उनीहरुलाई मारिरहेका छौं ।’
उनका अनुसार बाँध, सिंचाइ, उद्योग कलकारखाना र खेतबारी पनि मानिसमा हुने संक्रामक रोगको लागि २५ प्रतिशत जिम्मेवार छन् ।
यूएन इन्भाएरोमेन्टको रिपोर्टमा केबल समस्यामा देखाइएको छैन, भविष्यमा यस प्रकारका बिरामीबाट कसरी बच्ने भनेर सुझावसमेत दिइएको छ ।
विशेषज्ञहरुले रिपोर्टमा पर्यावरणको कम क्षति पुर्याउने खेतीबालीलाई बढावा दिन र जैविक विविधतालाई जोगाउने तरिकाबारे पनि विस्तारमा उल्लेख गरेका छन् ।
एन्डर्सन भन्छिन्, ‘विज्ञानले स्पष्ट भन्छ, यदि हामीले इकोसिस्टमसँग खेलवाड गरिरह्यौं, जंगली जीवजन्तुलाई हानी पुर्याइरह्यौं भने आगामी दिनमा जनावरबाट मानिसमा सर्ने रोग अझै बढ्ने छ ।’
उनका अनुसार भविष्यमा कोरोना भाइरस संक्रमण जस्ता खतरनाक रोगलाई रोक्न मानिस पर्यावरण र जीवजन्तुको रक्षाका लागि गम्भीर हुनु पर्ने छ ।