बिरुवाको माया बोकेर बनेपाकी स्वस्तिका थापाको तीन लाख आम्दानीको नर्सरी यात्रा

बनेपा/ बनेपा नगरपालिका वडा नम्बर ९ की स्वस्तिका थापा बाल्यकालदेखि नै माटोको सुगन्धप्रति मोह राख्थिन्। आँगनछेउका फूलहरु, घरअगाडि आमाले रोपेका तरकारीका विरुवाहरु, र बारीमा हुर्किने फलफूल—यी सबै उनका लागि कुनै खेलौना भन्दा कम थिएनन्। यिनै माटो र हरियालीको माया बोकेर उनी कृषि विषयमा आईएससी पढ्न थालिन्। पढाइका क्रममा उनले नर्सरी, मल, बीउ, रोगव्यवस्थापन, कृषि योजनालगायत विषयमा गहिरो जानकारी लिइन्। तर, उनका लागि सबैभन्दा बढी अर्थ राख्ने अनुभव भनेको थियो—ओन द जॉब ट्रेनिङ (ओजिटी)।

ओजिटीबाट व्यवसायिक यात्रा

ओजिटीका क्रममा स्वस्तिकाले बनेपाकै एउटा नर्सरीमा काम गरिन्। बिहानको चिसोमा बिरुवा पानी हाल्ने, गमला मिलाउने, मलछर्ने, ग्राहकसँग संवाद गर्ने जस्ता काम उनले नजिकबाट अनुभव गरिन्। “मलाई त्यो बेला लाग्यो, म पनि यस्तो नर्सरी चलाउन सक्छु,” उनी मुस्कुराउँदै भन्छिन्।

त्यसपछि सुरु भयो उनको सपना साकार पार्ने यात्रा। बनेपा नगरपालिका वडा नम्बर ८ मा रहेको माउनमा उनले “ब्लस्ओम नर्सरी” नामक व्यवसाय स्थापना गरिन्। सुरुमा सानो घरछेउको जमिनमा केही फूल र तरकारीका बिरुवाहरु राखेर सुरु गरेको नर्सरी आज बनेपाको आकर्षक व्यवसायिक थलो बनिसकेको छ।

स्वदेशमै रोजगारी सिर्जना

स्वस्तिकाले आफूसँगै दुई जना कामदारलाई रोजगारी दिएकी छन्। तीनै जनाले बिहानदेखि बेलुकासम्म नर्सरीमा काम गर्छन्—बिरुवा रोप्ने, स्याहार गर्ने, मल हाल्ने, कीट व्यवस्थापन, र ग्राहकको माग अनुसार बिरुवा प्याक गर्ने। कामदारहरु मासिक १५ हजार रुपैयाँभन्दा बढी पारिश्रमिक पाउँछन्। “काम पनि छ, वातावरण पनि राम्रो, अनि मालिकनी दिदी पनि साथी जस्ती हुनुहुन्छ,” कामदार बताउँछिन्।

नर्सरीमा काम गर्नेहरु अधिकांश महिलाहरु छन्। उनीहरुका लागि यो न केवल आर्थिक आम्दानीको माध्यम बनेको छ, यो आत्मविश्वास र आत्मनिर्भरता सँग जोडिएको छ।

बागमती प्रदेश युवा परिषद्को साथ

नर्सरी स्थापना गर्न सुरुमा चुनौतीहरुकै भिड थियो। स्थानको अभाव, उपकरणको कमी, व्यवसायिक संरचनाको आवश्यकता—यी सबै कुराहरु स्वस्तिकाको योजना अघि बाधा बन्न थाले। तर, त्यसैबेला उनलाई थाहा भयो बागमती प्रदेश युवा परिषद्बाट दिइने युवा उद्यम अनुदानबारे। उनले आवेदन दिइन् र छनोट भइन्।

“त्यो अनुदानले मेरो सपना साकार बनायो,” स्वस्तिका बताउँछिन्। प्राप्त अनुदानबाट उनले प्लास्टिक टनेल, बीउ खरिद, मल, विषादी र गमलाहरु किनिन्। बिरुवा उत्पादनको लागि आवश्यक संरचना निर्माण गरिन्। नर्सरीको स्वरूप व्यावसायिक बन्दै गयो।

उत्पादन र बजार

ब्लस्ओम नर्सरीमा अहिले ५० भन्दा बढी प्रकारका बिरुवाहरु उत्पादन हुन्छन्। फूलका बिरुवादेखि तरकारीको च्याउ, साग, काउली, धनियाँ, मेथी, लसुन, टमाटर, गोलभेँडा लगायतका बिरुवा सजिलै उपलब्ध छन्। यी बिरुवाहरु माउनमै उत्पादित हुन्छन् र नर्सरीकै पसलमा बिक्री गरिन्छ। यस्तै, गमला, मल, बीउ र विषादी पनि ग्राहकले यहीँबाट किन्ने गरेका छन्।

“ग्राहकहरु प्रायः महिला गृहिणी, कृषि विद्यार्थी र बालबच्चासँग माटोसँग खेल्न चाहने अभिभावकहरु हुनुहुन्छ,” स्वस्तिका भन्छिन्, “अहिले त हामीलाई नयाँ बिरुवा ल्याएर पठाइदिनुहोस् भन्ने अर्डर पनि आउँछ।”

मासिक तीन लाखको आम्दानी

युवाअवस्थामै कृषि उद्यममा होमिएकी स्वस्तिकाले अहिले मासिक तीन लाख रुपैयाँभन्दा बढी आम्दानी गरिरहेकी छन्। यो आम्दानी न केवल उनका लागि आर्थिक स्वतन्त्रता हो, यो उनका लागि आत्म–सन्तुष्टि पनि हो। “म मेरो सीपबाट, पढाइबाट, र मेहनतबाट नै कमाइरहेकी छु भन्ने अनुभूति नै ठूलो कुरो हो,” उनी भन्छिन्।

प्रेरणा बन्दै

स्वस्तिकाको नर्सरी आज धेरै युवाका लागि प्रेरणाको स्रोत बनेको छ। हरेक सातामा कृषि पढ्ने विद्यार्थीहरु नर्सरी अवलोकनका लागि आउँछन्। उनीहरुलाई स्वस्तिका आफैंले अनुभव साट्छिन्। “खाली पढेर मात्र होइन, माटोसँग काम गरेर मात्रै त यो क्षेत्र बुझिन्छ,” उनी बताउँछिन्।

उनले नर्सरी व्यवसायलाई अझ फैलाउने योजना बनाएकी छन्—आगामी वर्षभित्र नयाँ टनेल थप्ने, डिजिटल अर्डर र अनलाइन बिक्री सुरु गर्ने, र गाउँमै उत्पादन गरिएको कम्पोष्ट मल र जैविक कीटनाशक पनि बजारमा ल्याउने तयारी भइरहेको छ।

स्वदेशमै सम्भावना

नेपालका हजारौं युवाहरु विदेशमा रोजगारीको खोजीमा छन्। कतिपय युवा कृषि पढेर पनि अन्य क्षेत्रमा लाग्न बाध्य छन्। तर, स्वस्तिकाको उदाहरण भन्छ—सीप, लगनशीलता र सही सहयोग भए स्वदेशमै सफल हुन सकिन्छ। “मैले विदेश जानुपर्ने कुनै कारण देखिनँ,” उनी गर्वका साथ भन्छिन्, “म आफैँ रोजगारी दिने मान्छे बनेकी छु।”

प्रदेश सरकारको भूमिका

बागमती प्रदेश युवा परिषद्का कार्यक्रमले यस्ता युवाहरुको उद्यमशीलता विकासमा ठूलो भूमिका खेलेको देखिन्छ। स्वस्तिका थापा मात्र होइन, बागमतीका धेरै युवाहरु अनुदान पाएपछि व्यवसाय सुरु गरेका छन्—कसैले कुखुरापालन, कसैले गाईपालन, कसैले बेकरी वा मोबाइल मर्मत केन्द्र खोलिरहेका छन्। यी सबै कार्यक्रमले रोजगारी सिर्जना गर्दै युवा पलायन रोक्न सकारात्मक भूमिका खेलेको छ।

चुनौती पनि छन्

यद्यपि सफलता पाएको भएपनि चुनौतिहरु भने अझै छन्। जलवायु परिवर्तनका असर, रोगव्याधिको जोखिम, बजारको अस्थिरता, र बीउको गुणस्तरमा समस्या हुँदा कहिलेकाहीँ व्यवसायमा घाटा हुने खतरा पनि रहन्छ। त्यस्तै, डिजिटल मार्केटिङको पहुँच र नर्सरी प्रवर्द्धनमा सरकारी स्तरको थप सहयोग आवश्यक देखिन्छ।

“सबै कुरा आफैंले गर्नुपर्ने हुन्छ,” स्वस्तिका भन्छिन्, “सरकारले हाम्रो व्यवसायको प्रचारप्रसार, प्रविधिमा सहजीकरण, र बजार पहुँचका लागि सहकार्य गरोस् भन्ने चाहना छ।” स्वस्तिका थापाको ब्लस्ओम नर्सरी केवल बिरुवा उत्पादनको केन्द्र होइन, यो हो—सपना बिउझिने, सीपले मुहार फेर्ने, र स्वदेशमै अवसर देखिने एउटा उत्कृष्ट उदाहरण। उनको उद्यमशीलताको कथा हामी सबैका लागि एउटा प्रेरणा हो—कि माटोले पनि सपना फुलाउँछ, र मिहिनेतले त्यो सपना साकार हुन्छ।